Gelijkwaardig samenwerken met de informele zorg

Op bezoek bij Groot Hoogwaak in de duinen van Noordwijk

Naar verwachting groeit de hoeveelheid ouderen met dementie in de gemeente Noordwijk de komende jaren aanzienlijk. Hierdoor wordt samenwerken met de informele zorg essentieel en zal de rol van zorgorganisatie Groot Hoogwaak veranderen. Op bezoek in Noordwijk praten we over de consequenties die dit met zich meebrengt, zowel binnen de organisatie, als lokaal. “Wij zetten in op de beleving en het welzijn. Ons doel is dat mensen voelen dat we het samen doen.”

Groot Hoogwaak is een kleine zelfstandige zorgorganisatie met expertise op het gebied van dementie, gelegen op een idyllische locatie vlakbij het strand en de duinen van Noordwijk. Van een koopappartement met uitzicht op zee tot een sociale huurwoning of wijkverpleging; bij Groot Hoogwaak kan het allemaal. Omdat het deze maandagmiddag gezellig druk is in het centrale Grand Café, verplaatsen we het gesprek met Henny Roos (directeur-bestuurder) en Joke Verbaan (kwaliteit-beleid adviseur) naar een rustigere ruimte.

Gelijkwaardigheid
Informele zorg is dit jaar een van de belangrijkste thema’s binnen Groot Hoogwaak. Directeur Henny is al dertig jaar werkzaam in de ouderenzorg en blikt terug op zijn beginjaren. “Met het systeem rond de bewoners deden we destijds niets. Wíj waren toch degenen die ervoor gestudeerd hadden? Inmiddels weten we beter. Nu bijna alle bewoners zowel fysieke als mentale problemen hebben, beseffen we de waarde van de kennis uit dat systeem. Bij mensen met dementie is het cruciaal om iemands achtergrond te kennen, want zo kun je angst of onrust voorkomen. Wij werken daarom vanuit een gelijkwaardige gedachte nauw samen met het systeem, met als doel de bewoner een zo fijn mogelijk leven te geven.” De strategische doelen van informele zorg in cijfers gieten? Dat doen ze bij Groot Hoogwaak bewust niet. Henny: “Wij zetten in op de beleving en het welzijn. We gaan met mensen in gesprek over de gezamenlijke aanpak, zonder per se een einddoel te definiëren. Het doel is dat mensen voelen dat we het samen doen.”

Noordwijk dementievriendelijk
Voor de groeiende hoeveelheid mensen met dementie zal in de toekomst intramuraal niet voldoende plek zijn. Zij zullen dus vaker thuis blijven wonen. Henny: “We moeten als maatschappij leren omgaan met meer verwarde of angstige ouderen. Dus ook de bakker en de slager. Wij voorspellen dan ook dat de rol van Groot Hoogwaak, als deskundigheidscentrum voor dementie, gaat veranderen. Nu trekken wij nog veel naar ons toe, maar er moet een strategie komen waardoor we Noordwijk gezamenlijk tot een dementievriendelijke omgeving maken.”

Ter illustratie vertelt Henny over de samenwerking met een hotel in Noordwijk. Het hotel sprong bij toen er tijdens een verbouwing een verdieping van Groot Hoogwaak ontruimd moest worden. Henny: “We denken samen na over Noordwijk als leefgemeenschap en merken dat we in toenemende mate dezelfde mensen als klant hebben. We lopen dus tegen dezelfde problemen aan, ook al is het hotelwezen van oudsher een compleet andere branche. We bespreken in de gemeente ook steeds vaker de mogelijkheden voor samenwerking. Kunnen medewerkers van andere organisaties ook met hulp van REIN bijgeschoold worden op het gebied van dementie? Of kan een van onze verpleegkundigen eens een dienst meedraaien in het hotel? Nu de maatschappij verandert, worden deze opties steeds reëler.”

Uitdagingen
De transitie naar de informele zorg brengt intern vanzelfsprekend ook uitdagingen met zich mee. De grootste ligt bij de cultuuromslag die medewerkers moeten maken, denkt Henny. Adviseur Joke sluit zich daarbij aan. “Het gaat om het accepteren van de nieuwe rol van de familie. Als een familielid de koffiekan pakt en gaat inschenken, kan dat in eerste instantie voor vraagtekens zorgen bij een woonondersteuner. Het is een proces van acceptatie dat je met elkaar moet aangaan.”

Er is een beleidsplan voor de samenwerking met de informele zorg, maar dat gebruiken ze in Groot Hoogwaak vooral om te kijken of ze nog op koers liggen. “We werken eerder vanuit een ondernemersgedachte richting een doel”, legt Henny uit. Wat in ieder geval niet werkt, ontdekten Henny en Joke bij de eerste informatiebijeenkomst die zij begin dit jaar organiseerden over informele zorg, in afstemming met hun coach vanuit het project Waardigheid en trots. “Mensen zagen de urgentie niet en het werd gezien als ‘weer iets extra’s dat moest’. Slechts drie medewerkers meldden zich aan. Dat was misschien wel de duidelijkste boodschap die zij ons konden geven”, realiseert Henny zich nu.

Familieavonden
Groot Hoogwaak besluit daarom tot een andere aanpak: ze gaan familieavonden organiseren. Elke etage nodigt familie, naasten en medewerkers uit, om met elkaar de verbinding aan te gaan. De eerste edities zijn een succes: de opkomst is hoog en het enthousiasme groot. Een familielid blijkt juf op de nabijgelegen school en vraagt of ze langs kan komen met haar klas. Een ander wil een film- of spelletjesavond organiseren. Op zo’n avond is er ruimte voor tips en aanbevelingen, maar ook voor kritische noten, legt Joke uit. “Je ziet dat de familie heel graag wil, maar tegelijkertijd nog niet goed weet wat er van hen wordt verwacht. Tijdens de familieavonden is er een opening gecreëerd en meer duidelijkheid gegeven over wat wel en niet mogelijk is.”

Bij Groot Hoogwaak geloven ze in de kracht van herhaling wat betreft het begrip informele zorg. Joke: “Een ‘leerzame lunch’ die we organiseerden, was drukbezocht. Daar kwamen zowel intramurale medewerkers als medewerkers uit de wijk op af. Een uur was eigenlijk niet genoeg, iedereen wilde langer met elkaar in gesprek.”

Continu afstemmen
Een taakverdeling op papier, over wat je als zorgmedewerker, familielid of buurvrouw wel of niet mag doen, die komt er niet. Het gaat om het bouwen van relaties met bewoners en hun omgeving en daarvoor is continu afstemming nodig. Over de aanpak wordt nu gesproken in werkgroepen. Ook loopt de coach van Waardigheid en trots mee met de woonondersteuners en worden EVV’ers getraind in gespreksvaardigheden met familie en mantelzorgers. Joke: “Het draait allemaal om communicatie. We willen duidelijkheid scheppen en vanaf de start verwachtingen managen.” Zo zorg je ervoor dat medewerkers het gewoon logisch gaan vinden dat de familie ook de koffie inschenkt, legt Henny uit. “De interactie draait dan om ieders kwaliteiten zo goed mogelijk inzetten. Met als gezamenlijk doel er iets moois van te maken.”

Open cultuur
Het doel om het ‘samen te doen’ gaat hand in hand met de open cultuur die er binnen Groot Hoogwaak heerst. Mensen geven elkaar makkelijk feedback, wat voor een gemiddelde zorgorganisatie best uniek is. Iets speciaals doen ze daar niet voor. Henny: “Het zit in allerlei kleine dingen, voorbeeldgedrag. Onze drie managers spelen hierin een belangrijke rol. We willen iedereen het gevoel geven dat je hier gezien wordt en erbij hoort.”

Tools
Om medewerkers klaar te stomen voor de samenwerking met de informele zorg, biedt Groot Hoogwaak verschillende tools. Er loopt een traject voor gedeeld leiderschap, waarin mensen uit allerlei lagen van de organisatie maandelijks samenkomen om te praten over verschillende thema’s, waaronder informele zorg. Voor individuele bijscholing maakt Groot Hoogwaak gebruikt van de online tools van REIN. Gebleken is dat vooral de combinatie van fysiek en online bijscholen werkt bij Groot Hoogwaak. “REIN heeft een fantastische online omgeving, maar mensen moeten wel in hun hart worden geraakt voordat ze ermee aan de slag gaan”, legt Henny uit. “Het werkt nu goed om het online leren te koppelen aan onze maandelijkse bijeenkomsten, en het idee is dit later verder over de organisatie uit te rollen.”
Binnenkort wordt bovendien gestart met REINHELPT, de online leeromgeving voor vrijwilligers en mantelzorgers. Joke merkt dat er onder deze doelgroep veel behoefte is aan kennis over dementie. “REINHELPT biedt dit op een laagdrempelige manier. Je kunt in je eigen tijd en tempo informatie opzoeken.”

Monitoren en evalueren
Om te meten of de juiste stappen worden gezet in het proces rondom informele zorg, maakt Groot Hoogwaak gebruik van een externe partij. Zij meten vier keer per jaar de tevredenheid van medewerkers, bewoners, cliënten uit de wijk en familieleden. Joke: “De vragen gaan bijvoorbeeld over participatie, je welkom voelen of gehoord worden. Door al deze betrokken partijen dezelfde vragen voor te leggen, krijg je een heel duidelijk inzicht in de verschillen in ervaringen.” Met de coach vanuit Waardigheid en trots is een projectplan van vier fases gemaakt en is een nulmeting gedaan. “We zitten nu aan het eind van de eerste fase van dit plan. Binnenkort maken we een tussentijdse balans op, waarin we alle input vanuit de metingen en familieavonden meenemen. Het plan is niet in beton gegoten, het is een organisch proces.” 

Geen einddatum
Vanaf nu wordt in het eerste gesprek met bewoner en familie al duidelijk gemaakt hoe Groot Hoogwaak de samenwerking met de informele zorg ziet. Als je dit goed implementeert en blijft herhalen, zorg je ervoor dat de samenwerking heel vanzelfsprekend wordt, denken Henny en Joke. “Kies je de komende jaren voor onze organisatie, dan kies je er als familie ook voor om deel uit te maken van onze gemeenschap”, benadrukt Henny. Wanneer het project informele zorg klaar is? Een einddatum is er volgens Joke niet. “Net als persoonsgerichte zorg zal dit altijd een relevant thema blijven. Het is nooit klaar, we blijven het steeds verder doorontwikkelen.”