‘Zelf als het kan, thuis als het kan, digitaal als het kan’

Wat is Positieve Gezondheid en hoe kun je dit vormgeven binnen jouw organisatie? Wat hebben WOZO en positieve gezondheid met elkaar gemeen? Dit waren onderwerpen tijdens een netwerkbijeenkomst van REIN. Anouk Bult-Kooijker, manager in de ouderenzorg en trainer Positieve Gezondheid, gaf de klanten van REIN een workshop over het actuele thema WOZO, Positieve Gezondheid en de cruciale rol van zorgprofessionals hierin. Daarna deelden we samen kennis en ervaringen rond dit thema.

WOZO
WOZO staat voor Wonen, Ondersteuning en Zorg voor Ouderen. Het is een programma van de overheid, dat bestaat uit verschillende maatregelen, initiatieven en projecten met als doel de ouderenzorg ook in de toekomst passend te houden bij wat ouderen (hieronder verder cliënten genoemd) willen. Voor deze transformatie trekt het kabinet ruim €770 miljoen euro uit. De eigen regie van cliënten staat in dit programma centraal. Cliënten moeten langer thuis blijven wonen en zo veel mogelijk zelf blijven doen, met hulp van de omgeving en het netwerk dat ze hebb

en. De overheid heeft hiervoor het WOZO-programma ontwikkeld, dat door gemeenten en alle zorgorganisaties opgepakt moet worden. Hiervoor zijn diverse subsidies beschikbaar gesteld.

Afscheid van verzorgingsstaat
Anouk neemt ons mee in een stukje geschiedenis om aan te geven waarom deze verandering voor zowel cliënten als zorgmedewerkers lastig is. Eind 19^de eeuw startte de verzorgingsstaat in Nederland. Na de Tweede Wereldoorlog nam deze zorg alleen maar toe. Hier ligt de oorsprong van het zorgen voor en alles uit handen willen nemen voor de ander. Cliënten hebben deze verwachting van zorgmedewerkers en zorgmedewerkers zijn opgeleid en gewend om dit te doen. Met een groeiende zorgvraag in een krappe arbeidsmarkt, is dit model niet langer haalbaar. En ook niet meer wenselijk, want door alles uit handen te nemen, ontneem je ook de eigen kracht van die ander. Hiermee is het einde van de Verzorgingsstaat zoals we die kenden in zicht. En dit vraagt een verandering in de ouderenzorg.
Op dit moment gaat 13% van het bruto nationaal product naar de zorg. In 2040 zal dit liggen op ongeveer 20%. Momenteel werkt 1 op de 6 mensen in Nederland in de zorg, in 2040 zal dit 1 op de 4 moeten zijn. Een nieuwe manier van organiseren van de ouderenzorg is hard nodig.

Leefvraag
Het vergroten van de mogelijkheden voor cliënten om zo lang mogelijk zelfstandig thui

s te wonen, met hun eigen netwerk om zich heen en zo zelfredzaam mogelijk te blijven. Ook als men gebreken krijgt. Het centrale thema is nu niet meer de zorgvraag van de cliënt, maar de leefvraag. Het gaat hierbij met name om eigen regie voeren en positieve gezondheid, met het eigen netwerk van de cliënt.

Reablement
Reablement is een manier om samen met een cliënt te werken aan het herstel van zijn leven en zelfredzaamheid. Het heeft als doel om mensen zo onafhankelijk mogelijk te maken van de zorg. Met als uitgangspunt: zoveel mogelijk en zo lang mogelijk (weer) zelf blijven doen. Bijvoorbeeld: nu wordt de wijkverpleging vaak ingezet om mensen te wassen en aan te kleden. Bij reablement wordt er tijdelijk iemand ingezet om een cliënt te leren om dit op een andere manier te doen dan zij gewend zijn, maar die zij ondanks hun gebreken wèl weer zelf kunnen. Binnen 3 maanden kunnen deze mensen dit soort handelingen dan weer zelfstandig uitvoeren.

Positieve Gezondheid
Bij ziekte gaat de aandacht vaak uit naar de klachten en gezondheidsproblemen en hoe we die kunnen oplossen. Bij Positieve Gezondheid kiest men een andere invalshoek. Het accent ligt op de mensen zelf, op hun veerkracht en op wat hun leven betekenisvol maakt. Positieve Gezondheid is een bredere kijk op gezondheid, uitgewerkt in zes dimensies. Anouk laat alle aanwezigen het spinnenweb (zie afbeelding) invullen. Zij scoren zichzelf op 6 dimensies. Daarna stelt Anouk wat vragen, die de aanwezigen aan het denken zetten.  Wat is voor jou echt belangrijk? Wat zou jij willen veranderen? Wat heb je hiervoor nodig? Deze vragen kan een zorgverlener ook aan de cliënt stellen.

Eigen regie

Met die bredere benadering draag je bij aan het vermogen van mensen om met de fysieke, emotionele en sociale uitdagingen in het leven om te gaan. Én om zoveel mogelijk eigen regie te voeren. De zorgvrager gaat zelf nadenken wat hij nodig heeft, welke acties hij zelf kan oppakken en wie in zijn netwerk hierbij kan helpen.

Andere vaardigheden
De verschuiving naar zelfregie voor de zorgvrager vraagt om een ander gesprek van de zorgprofessional. Hoe zorgt een zorgprofessional dat de zorgvrager eigen regie pakt en zijn netwerk met mantelzorgers gebruikt? Dit vraagt om andere vaardigheden van de zorgprofessional. Deze ontwikkeling vraagt ook veel van het netwerk van de zorgvrager. Deze informele zorg wordt steeds belangrijker. Vrijwilligers en mantelzorgers zullen ook steeds meer expertise en vaardigheden moeten hebben en daarvoor heeft REIN nu het leerplatform REINHELPT ontwikkeld. Esme Salomons van REIN licht hieronder deze nieuwe dienstverlening toe.

REINHELPT
Esme: ‘REINHELPT is een leerplatform voor vrijwilligers en mantelzorgers, maar ook mogelijk stagiaires, flexwerkers of cliënten. Met REINHELPT krijg je snel en gemakkelijk toegang tot praktische kennis, vaardigheden en informatie over zorggerelateerde handelingen en zelfredzaamheid. Het aanbod bestaat vooral uit filmpjes en korte online trainingen. Denk hierbij aan praktische kennis en vaardigheden over ziektebeelden, bewegen, eten en persoonlijk verzorging. Meer informatie over REINHELPT vind je op www.reinhelpt.nl.’

Positieve Gezondheid binnen eigen organisatie
Na de informatie van Anouk en REIN, zijn de aanwezigen in groepen uit een gegaan om te praten over hoe zij deze ontwikkelingen zien en kunnen aanpakken binnen hun organisatie.  Hierbij bleek de visie en aanpak per organisatie erg divers te zijn. Door ervaringen en ideeën met elkaar uit te wisselen zijn de klanten van REIN na afloop geïnspireerd weer naar huis gegaan.

Auteurs: Alice van Zurk & Marieke van Rossem,  Stichting REIN